Με την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου του Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης το 1997 και το τέλος του δεύτερου κύκλου (το 2008) είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή για τους φανατικούς φίλους του θεσμού αλλά και για τους μελλοντικούς ερευνητές να συγκεντρώσουμε όσο το δυνατόν ΑΛΚΗΣ ΣΤΕΑΣ
περισσότερα στοιχεία σε έναν απολογισμό με όλους τους συντελεστές.
Κατ’ αρχήν πρέπει να αποδώσουμε φόρο τιμής στον Βασίλη Παπαβασιλείου, που ήταν ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, υπεύθυνος πολιτιστικών της ΔΕΘ, για τον οποίο το Φεστιβάλ υπήρξε έργο ζωής. Ο Β. Παπαβασιλείου δύο φορές, στα 25 και 30 χρόνια του θεσμού κυκλοφόρησε δύο φυλλάδια με όλα τα στοιχεία που τώρα συμπληρώνει ο γράφων, που και ως ρεπόρτερ παρακολούθησε όλα τα φεστιβάλ, αλλά και ως μέλος των επιτροπών οργάνωσης και πρόκρισης.
Αυτός ο απολογισμός αφιερώνεται στον άνθρωπο που έδωσε στυλ, αξιοπρέπεια, ύφος και ήθος στον θεσμό και το όνομα του ταυτίστηκε με το Φεστιβάλ
Κατ’ αρχήν πρέπει να αποδώσουμε φόρο τιμής στον Βασίλη Παπαβασιλείου, που ήταν ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, υπεύθυνος πολιτιστικών της ΔΕΘ, για τον οποίο το Φεστιβάλ υπήρξε έργο ζωής. Ο Β. Παπαβασιλείου δύο φορές, στα 25 και 30 χρόνια του θεσμού κυκλοφόρησε δύο φυλλάδια με όλα τα στοιχεία που τώρα συμπληρώνει ο γράφων, που και ως ρεπόρτερ παρακολούθησε όλα τα φεστιβάλ, αλλά και ως μέλος των επιτροπών οργάνωσης και πρόκρισης.
Αυτός ο απολογισμός αφιερώνεται στον άνθρωπο που έδωσε στυλ, αξιοπρέπεια, ύφος και ήθος στον θεσμό και το όνομα του ταυτίστηκε με το Φεστιβάλ
και με την αρχαίζουσα αλλά τόσο εύστοχη ευχή «ευτυχείτε», τον Σαλονικιό Άλκη Στέα. Αντιγράφουμε από το μήνυμα του για τα 30 χρόνια του θεσμού: «Αμέτρητες μνήμες στο πέρασμα του χρόνου..όμως, δύο παραμένουν άσβεστες. Η αγάπη του υπέροχου Σαλονικιώτικου λαού για το Φεστιβάλ του και, οι γεμάτες προσμονή και ελπίδα για μια διάκριση ματιές, των καλλιτεχνών. Ιδίως των νέων…Νέων τότε και σήμερα γνωστών και καταξιωμένων δημιουργών, που γεύτηκαν τη χαρά των πρώτων χειροκροτημάτων τους, από το «σανίδι» του Φεστιβάλ».
Και ο Γιώργος Κατσαρός συμπληρώνει, την ίδια εποχή, στο ίδιο θετικό κλίμα:
«Τριάντα χρόνια επιτυχίες, περισσότερες από αποτυχίες. Τριάντα χρόνια προσφορά θετική, περισσότερο από αρνητική στο ελληνικό τραγούδι μια και πολλές ελπίδες για το μέλλον. Ναι, λοιπόν, στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού της ΔΕΘ. Ναι, στην ανοδική πορεία του».
Ο δημοσιογράφος – και στιχουργός Γιάννης Λογοθέτης υπενθυμίζει σε επίκαιρο σημείωμα του:
«Το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού δεν είναι στο πλαίσιο των σκοπών της ΔΕΘ…αλλά δια να μη χαθεί η δεδομένη ευκαιρία, καλόν θα ήτο να το αναλάβει επι του παρόντος η ΔΕΘ…». Η φράση αυτή – τμήμα ολοκληρωμένης εισήγησης του τότε (1962) Προέδρου του Δ.Σ. της ΔΕΘ Γιώργου Γεωργιάδη προς τη Διοίκηση του Οργανισμού, με αφορμή την πρόταση της Ελληνικής Μουσικής Εταιρίας (ΕΜΕ), για την συνδιοργάνωση του Φεστιβάλ, αποτέλεσε την αφετηρία – δρομολόγηση ενός θεσμού που υπηρετεί έκτοτε 30 ολόκληρα χρόνια με συνέπεια κι επιτυχία πλην ελαχίστων εξαιρέσεων την σπουδαία υπόθεση του Ελληνικού Ελαφρού Τραγουδιού.
Και ο Βασίλης Παπαβασιλείου διευκρινίζει τα ως τότε ακατανόητα:
Γιατί η ΕΜΕ πρότεινε τη συνδιοργάνωση των Φεστιβάλ στη ΔΕΘ κι όχι σε άλλο πρωτευουσιάνικο φορέα. Η απάντηση είναι απλή (τώρα – 1991) όμως αόρατη τότε. Και εξηγούμαστε: Εκτός από το γεγονός ότι η ΔΕΘ θα έπαιζε και τον ρόλο του Μαικήνα, ήταν ένας ανίδεος από τα συμβαίνοντα στον χώρο του τραγουδιού. Ήταν επομένως πέρα για πέρα ένας φορέας εκμεταλλεύσιμος. Κι αυτό γιατί, την εποχή εκείνη συνέβαιναν, στο ελληνικό τραγούδι, γεγονότα, καθοριστικά. Ήταν μια περίοδος «κόψης ξυραφιού».
Από τη μια μεριά είχαμε το παραδοσιακό «ελαφρό», «ερωτικό» τραγούδι, με κορυφαίους και καθιερωμένους δημιουργούς (Κώστας Γιαννίδης, Κώστας Καπνίσης, Γιώργος Μουζάκης, Κώστας Κλάβας, Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Κατσαρός, Τάκης Μωράκης, Ζακ Ιακωβίδης, Τάκης Αθηναίος, Αλέκος Γεωργιάδης, Γεράσιμος Λαυράνος, Λυκούργος Μαρκέας, Κώστας Πρέντας, Αλέκος Σπάθης, κλπ).
Και από την άλλη, το νεοανακαλυπτόμενο και ανερχόμενο ελαφρό λαϊκό τραγούδι (Μάνος Χατζηδάκης, Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Σταύρος Ξαρχάκος, κλπ), και το τραγούδι της «διαμαρτυρίας», της «μπουάτ», του «νέου κύματος» (Γιάννης Σπανός, Νότης Μαυρουδής, Γιώργος Ζωγράφος, Λάκης Παπάς, Σπύρος Παπάς, Διονύσης Σαββόπουλος, Κώστας Χατζής, κλπ).
Αυτά τα τραγούδια, «ελαφρολαϊκά», «διαμαρτυρίας», «νέου κύματος» και της «μπουάτ», αποτελούσαν τότε, ένα σοβαρότατο αντίπαλο για την καθιερωμένη μελωδία και τους δημιουργούς – εκφραστές της. Και υπογραμμίζεται «τότε», γιατί, οι ίδιοι οι δημιουργοί της παραδοσιακής «ερωτικής» μελωδίας, άλλος πολύ αργότερα, άλλος νωρίτερα, «έγραψαν» ωραιότατες μελωδίες σε «στυλ» που άλλοτε αποδοκίμαζαν. Όμως αυτό είναι μια άλλη ιστορία…
Έπρεπε λοιπόν, από μέρους τους, να οργανωθεί μια άμυνα – αν όχι μια αντεπίθεση. Και δεν υπήρχε καλύτερη περίπτωση, από την οργάνωση ενός Φεστιβάλ. Ο χώρος της Έκθεσης, είχε έτοιμο το κοινό. Η Δ.Ε.Θ. θα φρόντιζε εκτός από τα οικονομικά και την πανελλήνια προβολή της εκδήλωσης. Και η Ε.Μ.Ε., σαν καλλιτεχνικός φορέας, χωρίς αντίλογο, θα μεριμνούσε ώστε να κυριαρχεί στο νέο Φεστιβάλ το «είδος» της μελωδίας, που τα μέλη της υπηρετούσαν κι εκπροσωπούσαν.
Τρία χρόνια κράτησε η συνεργασία Δ.Ε.Θ. – Ε.Μ.Ε., 1962-1964. Η βούληση της Ε.Μ.Ε. οι απόψεις και οι «θέσεις» της, στον καλλιτεχνικό τομέα, κυριαρχούσαν απόλυτα. Ούτε λόγος για επιλογή τραγουδιών με ελαφρολαϊκή μελωδία. Απορριπτικές οι αποφάσεις για «άκουσμα» τραγουδιών νέου κύματος. Κανένας τραγουδιστής ή τραγουδίστρια των νέων «ειδών» δεν ερμήνευσε τραγούδι, τότε. Καις τη σύνθεση της ορχήστρας, ούτε λόγος για λαϊκά όργανα (μπουζούκι, μαντολίνο, σαντούρι κλπ).
Με αποφάσεις τομές, αποδεσμεύθηκε η Δ.Ε.Θ. από την Ε.Μ.Ε. και αποφασίσθηκε η συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Ακόμα, καταργήθηκε η βράβευση των τραγουδιών από το κοινό και συστήθηκε για πρώτη φορά μεγάλη Επιτροπή από κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους, που θα βράβευε τα τραγούδια. Και το σπουδαιότερο, το Φεστιβάλ άνοιξε τις πόρτες του για κάθε «είδος» τραγουδιού. Ήταν ένα πολύ καλό ξεκίνημα. Ήταν η ανανέωση, ήταν η προσαρμογή.
Η συνεργασία όμως με το Ε.Ι.Ρ., δυστυχώς δεν ευοδώθηκε. Έκδηλες από την αρχή, οι προθέσεις μερικών στελεχών του για «καπέλωμα» - νέο αυτή τη φορά – και, το πιο βασικό, για μεθόδευση μεταφοράς του στην Αθήνα.
Και το 1966, η Δ.Ε.Θ. προχώρησε μόνη της στη διοργάνωση του θεσμού με τις προϋποθέσεις του 1965.
Λευτέρης Κογκαλίδης
Νοέμβριος 2009
Ευχαριστήριο
Ευχαριστούμε για την βοήθεια τους στην ολοκλήρωση αυτής της έρευνας την κ. Γεωργία Κατσάνη, πρωην διευθύντρια καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της ΔΕΘ, την κ. Κίτσα Αναστασιάδου, πρώην διευθύντρια καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της ΔΕΘ, την κ. Ελένη Μασούρα του Τμήματος Δημοσίων και Διεθνών Σχέσεων της ΕΡΤ3 που είχε την ευθύνη της συγκέντρωσης, διασταύρωσης των στοιχείων και συγγραφής όλων των κειμένων.
Και ο Γιώργος Κατσαρός συμπληρώνει, την ίδια εποχή, στο ίδιο θετικό κλίμα:
«Τριάντα χρόνια επιτυχίες, περισσότερες από αποτυχίες. Τριάντα χρόνια προσφορά θετική, περισσότερο από αρνητική στο ελληνικό τραγούδι μια και πολλές ελπίδες για το μέλλον. Ναι, λοιπόν, στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού της ΔΕΘ. Ναι, στην ανοδική πορεία του».
Ο δημοσιογράφος – και στιχουργός Γιάννης Λογοθέτης υπενθυμίζει σε επίκαιρο σημείωμα του:
«Το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού δεν είναι στο πλαίσιο των σκοπών της ΔΕΘ…αλλά δια να μη χαθεί η δεδομένη ευκαιρία, καλόν θα ήτο να το αναλάβει επι του παρόντος η ΔΕΘ…». Η φράση αυτή – τμήμα ολοκληρωμένης εισήγησης του τότε (1962) Προέδρου του Δ.Σ. της ΔΕΘ Γιώργου Γεωργιάδη προς τη Διοίκηση του Οργανισμού, με αφορμή την πρόταση της Ελληνικής Μουσικής Εταιρίας (ΕΜΕ), για την συνδιοργάνωση του Φεστιβάλ, αποτέλεσε την αφετηρία – δρομολόγηση ενός θεσμού που υπηρετεί έκτοτε 30 ολόκληρα χρόνια με συνέπεια κι επιτυχία πλην ελαχίστων εξαιρέσεων την σπουδαία υπόθεση του Ελληνικού Ελαφρού Τραγουδιού.
Και ο Βασίλης Παπαβασιλείου διευκρινίζει τα ως τότε ακατανόητα:
Γιατί η ΕΜΕ πρότεινε τη συνδιοργάνωση των Φεστιβάλ στη ΔΕΘ κι όχι σε άλλο πρωτευουσιάνικο φορέα. Η απάντηση είναι απλή (τώρα – 1991) όμως αόρατη τότε. Και εξηγούμαστε: Εκτός από το γεγονός ότι η ΔΕΘ θα έπαιζε και τον ρόλο του Μαικήνα, ήταν ένας ανίδεος από τα συμβαίνοντα στον χώρο του τραγουδιού. Ήταν επομένως πέρα για πέρα ένας φορέας εκμεταλλεύσιμος. Κι αυτό γιατί, την εποχή εκείνη συνέβαιναν, στο ελληνικό τραγούδι, γεγονότα, καθοριστικά. Ήταν μια περίοδος «κόψης ξυραφιού».
Από τη μια μεριά είχαμε το παραδοσιακό «ελαφρό», «ερωτικό» τραγούδι, με κορυφαίους και καθιερωμένους δημιουργούς (Κώστας Γιαννίδης, Κώστας Καπνίσης, Γιώργος Μουζάκης, Κώστας Κλάβας, Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Κατσαρός, Τάκης Μωράκης, Ζακ Ιακωβίδης, Τάκης Αθηναίος, Αλέκος Γεωργιάδης, Γεράσιμος Λαυράνος, Λυκούργος Μαρκέας, Κώστας Πρέντας, Αλέκος Σπάθης, κλπ).
Και από την άλλη, το νεοανακαλυπτόμενο και ανερχόμενο ελαφρό λαϊκό τραγούδι (Μάνος Χατζηδάκης, Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Σταύρος Ξαρχάκος, κλπ), και το τραγούδι της «διαμαρτυρίας», της «μπουάτ», του «νέου κύματος» (Γιάννης Σπανός, Νότης Μαυρουδής, Γιώργος Ζωγράφος, Λάκης Παπάς, Σπύρος Παπάς, Διονύσης Σαββόπουλος, Κώστας Χατζής, κλπ).
Αυτά τα τραγούδια, «ελαφρολαϊκά», «διαμαρτυρίας», «νέου κύματος» και της «μπουάτ», αποτελούσαν τότε, ένα σοβαρότατο αντίπαλο για την καθιερωμένη μελωδία και τους δημιουργούς – εκφραστές της. Και υπογραμμίζεται «τότε», γιατί, οι ίδιοι οι δημιουργοί της παραδοσιακής «ερωτικής» μελωδίας, άλλος πολύ αργότερα, άλλος νωρίτερα, «έγραψαν» ωραιότατες μελωδίες σε «στυλ» που άλλοτε αποδοκίμαζαν. Όμως αυτό είναι μια άλλη ιστορία…
Έπρεπε λοιπόν, από μέρους τους, να οργανωθεί μια άμυνα – αν όχι μια αντεπίθεση. Και δεν υπήρχε καλύτερη περίπτωση, από την οργάνωση ενός Φεστιβάλ. Ο χώρος της Έκθεσης, είχε έτοιμο το κοινό. Η Δ.Ε.Θ. θα φρόντιζε εκτός από τα οικονομικά και την πανελλήνια προβολή της εκδήλωσης. Και η Ε.Μ.Ε., σαν καλλιτεχνικός φορέας, χωρίς αντίλογο, θα μεριμνούσε ώστε να κυριαρχεί στο νέο Φεστιβάλ το «είδος» της μελωδίας, που τα μέλη της υπηρετούσαν κι εκπροσωπούσαν.
Τρία χρόνια κράτησε η συνεργασία Δ.Ε.Θ. – Ε.Μ.Ε., 1962-1964. Η βούληση της Ε.Μ.Ε. οι απόψεις και οι «θέσεις» της, στον καλλιτεχνικό τομέα, κυριαρχούσαν απόλυτα. Ούτε λόγος για επιλογή τραγουδιών με ελαφρολαϊκή μελωδία. Απορριπτικές οι αποφάσεις για «άκουσμα» τραγουδιών νέου κύματος. Κανένας τραγουδιστής ή τραγουδίστρια των νέων «ειδών» δεν ερμήνευσε τραγούδι, τότε. Καις τη σύνθεση της ορχήστρας, ούτε λόγος για λαϊκά όργανα (μπουζούκι, μαντολίνο, σαντούρι κλπ).
Με αποφάσεις τομές, αποδεσμεύθηκε η Δ.Ε.Θ. από την Ε.Μ.Ε. και αποφασίσθηκε η συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Ακόμα, καταργήθηκε η βράβευση των τραγουδιών από το κοινό και συστήθηκε για πρώτη φορά μεγάλη Επιτροπή από κορυφαίους πνευματικούς ανθρώπους, που θα βράβευε τα τραγούδια. Και το σπουδαιότερο, το Φεστιβάλ άνοιξε τις πόρτες του για κάθε «είδος» τραγουδιού. Ήταν ένα πολύ καλό ξεκίνημα. Ήταν η ανανέωση, ήταν η προσαρμογή.
Η συνεργασία όμως με το Ε.Ι.Ρ., δυστυχώς δεν ευοδώθηκε. Έκδηλες από την αρχή, οι προθέσεις μερικών στελεχών του για «καπέλωμα» - νέο αυτή τη φορά – και, το πιο βασικό, για μεθόδευση μεταφοράς του στην Αθήνα.
Και το 1966, η Δ.Ε.Θ. προχώρησε μόνη της στη διοργάνωση του θεσμού με τις προϋποθέσεις του 1965.
Λευτέρης Κογκαλίδης
Νοέμβριος 2009
Ευχαριστήριο
Ευχαριστούμε για την βοήθεια τους στην ολοκλήρωση αυτής της έρευνας την κ. Γεωργία Κατσάνη, πρωην διευθύντρια καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της ΔΕΘ, την κ. Κίτσα Αναστασιάδου, πρώην διευθύντρια καλλιτεχνικών εκδηλώσεων της ΔΕΘ, την κ. Ελένη Μασούρα του Τμήματος Δημοσίων και Διεθνών Σχέσεων της ΕΡΤ3 που είχε την ευθύνη της συγκέντρωσης, διασταύρωσης των στοιχείων και συγγραφής όλων των κειμένων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου